1. Trước tình hình diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường trên thế giới; các hoạt động chống phá ở trong nước của những thế lực thù địch, phản động cơ hội chính trị; một bộ phận cán bộ, đảng viên phai nhạt lý tưởng cách mạng, có biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ… đã ảnh hưởng không nhỏ đến tư tưởng chính trị của quân nhân trong quân đội. Điều đó, luôn đòi hỏi công tác giáo dục đạo đức cách mạng cho quân nhân phải được quan tâm đặc biệt, vì đây là đối tượng hơn ai hết phải được trau dồi lý tưởng, bản lĩnh chính trị và tinh thần cách mạng kiên trung. 

Trên thực tế, sự ảnh hưởng tác động của báo chí quân đội tới nhận thức chính trị tư tưởng của sĩ quan, chiến sĩ là rất thiết thực. Báo chí quân đội không chỉ tham gia tuyên truyền, vận động "xây dựng đơn vị vững mạnh về chính trị, làm cơ sở để nâng cao chất lượng tổng hợp và sức mạnh chiến đấu của quân đội", mà còn tham gia tích cực "công tác Đảng, công tác chính trị, giáo dục đạo đức cách mạng cho quân nhân, nhằm bảo đảm cho quân đội luôn luôn là lực lượng chính trị, lực lượng chiến đấu trung thành và tin cậy của Đảng, Nhà nước và nhân dân"⁽¹⁾.

Với chức năng định hướng tư tưởng, báo chí quân đội có nhiệm vụ xác lập vị trí tuyệt đối hệ tư tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với các quân nhân thông qua các nội dung: Giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, nhiệm vụ chính trị quân đội và đơn vị; giáo dục truyền thống dân tộc, quân đội và đơn vị; giáo dục, làm rõ bản chất, âm mưu, thủ đoạn kẻ thù... Trong đó, giáo dục đạo đức cách mạng thông qua việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh là nhiệm vụ trọng tâm nhằm giữ vững mặt trận tư tưởng, bản lĩnh kiên trung trong quân đội.

Từ khi thành lập quân đội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ yêu cầu của "Đội Việt Nam Tuyên truyền giải phóng quân, nghĩa là chính trị quan trọng hơn quân sự. Nó là đội tuyên truyền"⁽²⁾. Quân đội trước hết phải làm công tác tuyên truyền tư tưởng để tập hợp lực lượng động viên toàn dân tham gia chiến đấu, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Lịch sử đã chứng minh, nhờ làm tốt công tác chính trị - tư tưởng mà quân đội ta đã làm nên nhiều chiến công oanh liệt, đánh bại mọi thủ đoạn, âm mưu xâm lược, phá hoại cách mạng của kẻ thù. Quân đội luôn cùng dân tộc viết nên những bản hùng ca bất tử trong xây dựng, chiến đấu và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.  

 Trong những thắng lợi vẻ vang có sự đóng góp, cổ vũ to lớn của báo chí nói chung và báo chí quân đội nói riêng. Trong các cuộc kháng chiến trường kỳ nhiều hy sinh, gian khổ, báo chí quân đội đã luôn đi trước, đi cùng với các binh chủng vũ trang trong từng trận đánh, từng sự kiện trên từng địa bàn của đất nước.

2. Báo chí quân đội không chỉ đáp ứng nhu cầu thông tin, giáo dục chính trị tư tưởng, chống lại âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch, mà còn là kênh tuyên truyền, giáo dục phòng, chống các biểu hiện suy thoái về đạo đức, lối sống, xây dựng niềm tin, lý tưởng cách mạng trong quân nhân. Các cấp ủy, chỉ huy trong quân đội cần thống nhất nhận thức đầy đủ hơn về tầm quan trọng của báo chí quân đội - kênh chính thống phản ánh các hoạt động của lực lượng và giáo dục chính trị tư tưởng trong quân nhân.

Hiện nay, Quân ủy Trung ương chủ trương: Một mặt, tập trung nâng cao chất lượng nội dung và hình thức các tờ báo, tạp chí, kênh truyền hình, đặc san; chú trọng xây dựng đội ngũ những người làm báo trong quân đội trở thành những chiến sĩ xung kích trên mặt trận chính trị tư tưởng, có bản lĩnh vững vàng và có "tay nghề" giỏi, để báo chí quân đội ngày càng xứng đáng là phương tiện thông tin, công cụ tuyên truyền, vũ khí tư tưởng quan trọng của Đảng và Nhà nước trong quân đội. Mặt khác, quán triệt toàn quân tăng cường nhận thức về vai trò của báo chí quân đội, tạo điều kiện để báo chí quân đội phát triển, tham gia tích cực nhiệm vụ tuyên truyền, giáo dục lý tưởng cách mạng, đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh trong Đảng bộ quân đội và toàn quân; xây dựng quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại; ngăn chặn đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ.

Một khảo sát gần đây của tác giả đối với nhóm đối tượng là phóng viên, biên tập viên, kỹ thuật viên của Báo Quân đội nhân dân và Kênh Truyền hình Quốc phòng Việt Nam, cho thấy: Có 99,3% ý kiến nhất trí nội dung giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh trên báo chí quân đội là nội dung tác động nhanh và mạnh mẽ tới nhận thức của quân nhân, trong đó, mức độ rất mạnh là 55,5%, mạnh 43,1%, còn lại 0,7% trung bình; kết quả khảo sát đối với quân nhân khi tiếp cận thông tin trên báo chí quân đội cũng cho thấy mức độ tác động tới nhận thức của nội dung giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh rất cao (khoảng  98,8%). Trong đó, có 32,4% ý kiến đánh giá mức độ rất mạnh, 56.7% ý kiến đánh giá mạnh, 9,1% đánh giá trung bình và 0,6% đánh giá yếu. Từ đó có thể thấy, thông tin giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh phong phú và tác động mạnh, sâu sắc tới nhận thức chính trị, tư tưởng của quân nhân. Sự tác động được biểu hiện rõ và thống nhất trong nhận thức trên cả hai nhóm đối tượng là đội ngũ phóng viên, biên tập viên - những người sản xuất tác phẩm báo chí và quân nhân - những người tiếp nhận, tương tác thông tin từ báo chí quân đội.

Bên cạnh đó, nghiên cứu về nội dung các tác phẩm báo chí liên quan đến giáo dục đạo đức cách mạng cho quân nhân trên Báo Quân đội nhân dân và Kênh Truyền hình Quốc phòng Việt Nam cho thấy, Ban Biên tập đã chủ động xây dựng các bài viết, chương trình gắn kết chặt chẽ lý luận với thực tiễn, phản ánh đúng thực tiễn đang đặt ra trong quân đội. Nội dung các bài viết đều hướng tới việc tạo chuyển biến tích cực về đạo đức, lối sống, ý thức thực hiện nhiệm vụ của cán bộ, chiến sĩ; các chuẩn mực về phẩm chất chính trị, văn hóa, đạo đức, lối sống của "Bộ đội Cụ Hồ"; trang bị những kiến thức cần thiết về kinh tế, văn hóa, xã hội, nhất là kỹ năng sống, văn hóa ứng xử, giao tiếp cho bộ đội,...

Các chuyên mục: Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Bài dự thi về những tấm gương bình dị mà cao quý; Điển hình làm theo lời Bác; Bộ đội hậu cần làm theo lời Bác; Lời Bác dạy được phản ánh phong phú, sinh động. Tuy số lượng bài báo về tư tưởng Hồ Chí Minh trên báo chí quân đội chỉ chiếm tỷ lệ 17,8% tổng số bài trong 6 nội dung giáo dục chính trị - tư tưởng, nhưng luôn được cán bộ chiến sĩ tiếp nhận, đánh giá cao, nội dung bài viết có sức lan tỏa mạnh mẽ, thu hút sự quan tâm sâu sắc của bạn đọc cả trong và ngoài quân đội.

Báo chí quân đội sử dụng đa dạng các thể loại tác phẩm báo chí để phản ánh nội dung giáo dục chính trị - tư tưởng. Trong đó, loại hình được sử dụng nhiều nhất là tin tức 82%, bình luận 62%, xã luận 57,7%, bài phản ánh 55,5%, phóng sự 50,4%, các thể loại còn lại dưới 40%. Nội dung tuyên truyền đa dạng, phản ánh trung thực kết quả học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, phổ biến nhân rộng những mô hình mới, cách làm sáng tạo, những điển hình tiên tiến, gương người tốt việc tốt trong học tập và làm theo.

Cán bộ, chiến sĩ cũng quan tâm đến những bài viết, chương trình truyền tải thông tin về tập thể, đơn vị, cá nhân học tập và làm theo Bác gắn với các mặt trong đời sống quân ngũ. Những tấm gương được phản ánh đã có tác dụng cổ vũ, nêu gương, lan tỏa giá trị tinh thần, góp phần hình thành lối sống tích cực, thúc đẩy cán bộ, chiến sĩ hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.

3. Thực tiễn hiện nay đòi hỏi báo chí quân đội phải là kênh chủ lực tuyên truyền, giáo dục đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên, tạo sự đồng thuận về chính trị, tư tưởng trong quân nhân. Bên cạnh những mặt tích cực, báo chí quân đội vẫn còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập như chưa theo kịp với thực tiễn; vẫn còn nhiều bài viết về đạo đức cách mạng, về chống "diễn biến hòa bình" nặng về chính luận, nặng về trích dẫn kinh điển, văn kiện, ít sáng tạo và thiếu gắn kết với đời sống quân nhân...

Việc tuyên truyền, giáo dục đạo đức cách mạng phải thực hiện theo chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: "Một tấm gương sống còn có giá trị hơn hàng trăm bài diễn văn tuyên truyền", tránh lý luận suông, xa rời thực tiễn, né tránh những vấn đề bức xúc mà thực tiễn cuộc sống đang đặt ra. Tuyên truyền, giáo dục phải luôn đổi mới, phong phú và sâu sắc, gắn với thực tế cuộc sống, phản ánh đúng "hơi thở" của đời sống quân ngũ, gắn với thực tế ở từng cấp, từng binh chủng, từng đơn vị theo cương vị, chức trách được giao.

Bên cạnh việc tăng cường giáo dục mục tiêu, lý tưởng của Đảng, báo chí quân đội phải thường xuyên phổ biến, quán triệt, học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, phản ánh kịp thời những gương người tốt việc tốt trong quân đội... Trong đó, cần tăng cường thực hiện một số giải pháp sau đây:

Một là, quán triệt sâu sắc đường lối, chủ trương của Đảng về nhận thức chính trị, tư tưởng, nâng cao hiệu quả quản lý của Nhà nước, quân đội đối với báo chí quân đội. Trong đó, coi trọng tuyên truyền thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII về xây dựng Đảng gắn với "Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh"; Quy định số 101- QĐ/TW của Ban Bí thư về "Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, chủ chốt các cấp"; Quy định số 55-QĐ/TW của Bộ Chính trị về một số việc cần làm ngay; Quy định số 08-QĐi/TW về "Trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương"...

Hai là, nâng cao trình độ nhận thức chính trị, tư tưởng, nghiệp vụ của đội ngũ nhà báo, phóng viên; xây dựng chế độ ưu đãi hợp lý nhằm tạo chuyển biến vững chắc về trách nhiệm, hành động của các tổ chức, lực lượng làm báo trong quân đội. Tập trung làm tốt công tác quy hoạch báo chí, tạo nguồn cán bộ, bảo đảm cho đội ngũ cán bộ biên tập, phóng viên có tính kế thừa vững chắc, có năng lực đi trước, đi cùng và đi đến tận cùng những vấn đề đặt ra của thực tiễn, nhất là những vấn đề bức xúc trong xã hội gây ảnh hưởng đến đời sống quân nhân. Bản thân mỗi người làm báo phải nêu cao "gương "phụng công, thủ pháp", chí công vô tư cho nhân dân noi theo"⁽³⁾.

Ba là, đổi mới mạnh mẽ nội dung, hình thức, đa dạng hóa các ấn phẩm bảo đảm thông tin trung thực, nhanh nhạy, kịp thời; hướng tới nền báo chí đa phương tiện hiện đại. Phải triệt để nâng cao năng lực ứng dụng công nghệ thông tin, các công nghệ hiện đại một cách tích cực để sản xuất chương trình, truyền tải thông tin nhanh nhay, kịp thời, sinh động và hấp dẫn; xây dựng nhiều loại hình diễn đàn để có tương tác trực tiếp với độc giả, nắm bắt nhanh chóng tư tưởng của quân nhân, tạo nên những tác phẩm báo trí có giá trị về lý luận và thực tiễn, có sức chiến đấu và thuyết phục cao, giúp cán bộ, chiến sĩ thấm nhuần đạo đức cách mạng, "tận trung với nước, tận hiếu với dân", sẵn sàng nhận và hoàn thành bất cứ nhiệm vụ nào khi Đảng cần, nhân dân và quân đội giao phó.

Bốn là, bám sát thực tiễn, tăng cường tuyên truyền những điển hình tiên tiến, những tấm gương "người tốt, việc tốt" trong các phong trào thi đua yêu nước; tuyên truyền, giáo dục, bồi đắp lý tưởng cách mạng, "lấy cái đẹp dẹp cái xấu", xây dựng ngày càng nhiều cái tốt, cái đúng ngay trong hành vi đạo đức; kịp thời biểu dương người tốt, việc tốt, lên án cái xấu, cái ác một cách cụ thể bằng những tác phẩm báo chí có giá trị thuyết phục./.

_____________________________

(1) Nghị quyết 51/NQTW ngày 20-7-2005 của Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IX về "Tiếp tục hoàn thiện cơ chế lãnh đạo của Đảng, thực hiện chế độ một người chỉ huy gắn với thực hiện chế độ chính ủy, chính trị viên trong Quân đội nhân dân Việt Nam".

(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, H, 2011, t.3, tr.539.

(3) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.473.

Trung tá Đỗ Duy Hưng (Đoàn 871, Tổng cục Chính trị)/Tạp chí Tuyên giáo