“Bình Khê” trong lịch sử

Từ góc nhìn từ nguyên Hán - Việt, địa danh “Bình Khê” bao hàm những ý nghĩa phong phú. “Bình” (平) có nghĩa là bằng phẳng, ổn định, yên bình. “Khê” (溪) nghĩa là khe suối nhỏ, dòng nước chảy qua vùng đồi núi hoặc trung du, thường tượng trưng cho sự sống, sự nuôi dưỡng và sự tiếp nối. Kết hợp lại, “Bình Khê” có thể hiểu là “dòng suối hòa bình” hay “khe nước giữa vùng đất bằng phẳng” - vừa gợi tả đặc điểm địa lý, vừa mang hình tượng về sự ổn định, hài hòa và yên lành.

Khu tưởng niệm cụ Nguyễn Sinh Sắc là địa chỉ đỏ thu hút nhiều học sinh, sinh viên đến tìm hiểu lịch sử. Ảnh: DƯƠNG LINH

Trong văn hóa phương Đông, nơi có suối khe thường được coi là chốn lành, có khí thiêng, tụ thủy, tụ phúc. Như vậy, tên gọi “Bình Khê” không chỉ đơn thuần mô tả địa hình mà còn phản ánh mong ước về một cộng đồng sống hòa thuận, thịnh vượng và bền vững.

Nhắc đến Bình Khê, không thể không nhắc đến một dấu mốc quan trọng trong cuộc đời của cụ Nguyễn Sinh Sắc, thân phụ của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Vào khoảng năm 1909 - 1910, cụ được triều đình nhà Nguyễn bổ nhiệm làm tri huyện Bình Khê (thuộc phủ Tuy Viễn xưa, nay thuộc huyện Tây Sơn). Trong thời gian làm quan tại đây, cụ nổi tiếng là một vị quan thanh liêm, gần dân, thương dân, cương quyết xử lý bọn cường hào, ác bá - một trong số đó là vụ xử tên phú hộ để lại nhiều dư vang trong dân gian. Chính sự việc này dẫn đến việc cụ Nguyễn Sinh Sắc bị triều đình cách chức, nhưng cũng ghi dấu ấn về một người trí thức yêu nước, vì dân - hình mẫu ảnh hưởng trực tiếp đến tư tưởng yêu nước và tinh thần độc lập mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp thu từ thuở nhỏ.

Do đó, Bình Khê không chỉ là nơi cụ Sắc từng sống và hành xử theo lý tưởng đạo đức Nho giáo, mà còn là mảnh đất lưu giữ những ảnh hưởng sâu sắc đối với sự hình thành nhân cách và chí hướng cách mạng của Bác Hồ. Bình Khê, vì thế, trở thành một địa danh biểu trưng cho những khởi nguồn đạo đức, tinh thần tự cường và lý tưởng phụng sự dân tộc.

Lấy quá khứ nâng đỡ tương lai

Bước vào thời kỳ đổi mới toàn diện, Bình Định đã và đang triển khai quá trình tinh gọn bộ máy hành chính, trong đó có việc sáp nhập các xã nhằm tăng hiệu quả quản lý nhà nước và tạo điều kiện phát triển bền vững. Trong tiến trình ấy, hai xã Tây Giang và Tây Thuận (thuộc huyện Tây Sơn) được hợp nhất, mang tên gọi mới là xã Bình Khê - đánh dấu sự hồi sinh một địa danh có chiều sâu văn hóa, lịch sử.

Việc lựa chọn cái tên “Bình Khê” không chỉ mang tính kỹ thuật hành chính, mà còn là hành vi văn hóa đầy tri thức và trách nhiệm, nhằm kết nối hiện tại với quá khứ. Trong bối cảnh mới, xã Bình Khê đóng vai trò là một địa bàn quan trọng, nơi tập trung nhiều di sản vật thể và phi vật thể liên quan đến phong trào Tây Sơn, đến cụ Nguyễn Sinh Sắc và các truyền thống văn hóa dân gian như võ cổ truyền, hát tuồng, hát bài chòi…

Khôi phục địa danh Bình Khê cũng góp phần làm sống lại những ký ức tập thể về một vùng đất gắn bó với lịch sử dựng nước và giữ nước. Đây là cơ sở quan trọng để phát triển du lịch văn hóa, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, đồng thời tạo nên một biểu tượng mới cho sự đoàn kết cộng đồng, năng động và hội nhập.

Bình Khê - từ một tên gọi trong ký ức lịch sử, nay đã chính thức trở thành một địa danh hành chính trong bản đồ hiện đại - là minh chứng rõ ràng cho sự giao thoa giữa truyền thống và hiện đại, giữa ký ức và khát vọng. Việc khôi phục và sử dụng lại địa danh Bình Khê như hiện nay chính là một lựa chọn mang tính biểu tượng: Lấy quá khứ để nâng đỡ tương lai, lấy tinh thần lịch sử để khơi nguồn phát triển mới. Bình Khê vì thế không chỉ là một địa danh, mà còn là một đại danh - nơi kết tinh ký ức lịch sử và khơi mở những khát vọng đổi mới, phát triển bền vững.

TS VÕ MINH HẢI