Trung tướng Đồng Sỹ Ngyên sinh ngày 01/3/1923, tên thật là Nguyễn Hữu Vũ, quê ở Quảng Trạch, Quảng Bình. Đồng chí bắt đầu tham gia hoạt động cách mạng rất sớm, tháng 12/1939 là đảng viên Đảng Cộng sản Đông Dương; năm 1940 là Bí thư Chi bộ xã Quảng Trung (17 tuổi); năm 1941, đồng chí là Phủ ủy viên lâm thời huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình, Ủy viên Ban cán sự tỉnh Quảng Bình phụ trách hai huyện Quảng Trạch và Tuyên Hóa. Cuối năm 1942 địch khủng bố, cơ sở bị vỡ, đồng chí sang Thái Lan và Lào tiếp tục hoạt động, gây dựng cơ sở trong Việt kiều. Tháng 3/1945, đồng chí  về nước tham gia thành lập Ban cán sự tỉnh Quảng Bình, lập chiến khu, chuẩn bị khởi nghĩa.

Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên kiểm tra một trọng điểm trên đường Trường Sơn. Ảnh: Tư liệu

 Cách mạng tháng Tám thành công, đồng chí được bầu làm Chủ nhiệm Việt Minh, kiêm Chỉ huy trưởng bộ đội Quảng Bình. Năm 1946, đồng chí là đại biểu Quốc hội khóa I nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, đồng chí giữ nhiều cương vị khác nhau, nhưng phần nhiều là lãnh đạo, chỉ huy quân sự tại Quảng Bình; đặc biệt là làm biệt phái viên của Tổng cục Chính trị tham gia Bộ tư lệnh cánh phối hợp Trung Hạ Lào trong chiến dịch Đông Xuân 1953 - 1954. Trong kháng chiến chống Mỹ, đồng chí được phụ trách Cục Động viên dân quân, rồi được cử sang Trung Quốc học Trường Cao cấp Quân sự Bắc Kinh. Năm 1964, đồng chí về nước và được đề bạt giữ chức vụ Tổng tham mưu phó một thời gian, sau đó liên tục được điều động về làm Chính ủy, sau là Tư lệnh kiêm Chính ủy Quân tình nguyện Việt Nam tại Trung - Hạ Lào… và từ cuối năm 1966 cho đến năm 1976 là Tư lệnh Binh đoàn Trường Sơn. Đường Trường Sơn ra đời ngày 19/5/1959 do yêu cầu chi viện cho miền Nam. Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương chủ trương xây dựng và phát triển Đoàn 559 - tiền thân của Binh đoàn Trường Sơn, đây là một sáng tạo chiến lược.

Đường Trường Sơn mệnh danh là “trận đồ bát quái xuyên rừng rậm” xuyên qua địa bàn 20 tỉnh ở Đông và Tây Trường Sơn. Sau này phát triển thành hệ thống với 16.700 km đường bộ, trong đó có hơn 800 km đường kín, có 1.500 km rải đá và 200 km đường nhựa. Cùng với hơn 1.500 km đường ống dẫn dầu có đường kính 200 ly nối thông tới Bù Gia Mập, đảm bảo xe chạy đến đâu có xăng dầu đến đó và 1.350 km đường dây cáp thông tin. Thời gian đồng chí Đồng Sỹ Nguyên phụ trách được xem là giai đoạn ác liệt nhất. Đường Trường Sơn được xem là chiến trường khốc liệt mà Mỹ và đồng minh tìm cách cắt đứt, lập “hàng rào điện tử Macnamara”, dùng pháo đài bay B52, vũ khí hóa học hủy diệt… để đánh phá ác liệt.

Từ năm 1976, đồng chí Đồng Sỹ Nguyên làm Thứ trưởng Bộ Quốc phòng rồi Bộ trưởng Bộ Xây dựng, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải, Tư lệnh Quân khu Thủ đô, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng. Sau đó đồng chí Đồng Sỹ Nguyên lo về bảo vệ và phát triển rừng đặc dụng và là cố vấn Chính phủ xây dựng đường Hồ Chí Minh.

Tên tuổi, sự nghiệp của Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên luôn gắn liền với những thắng lợi của cách mạng Việt Nam và sự trưởng thành, lớn mạnh của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đặc biệt, Trung tướng Đồng Sỹ Nguyên có những đóng góp to lớn trong việc xây dựng và phát triển tuyến chi viện chiến lược Trường Sơn, góp phần quan trọng đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước đến ngày thắng lợi hoàn toàn.

          Ngọc Hiền