Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Công việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”⁽¹⁾; “Cán bộ là cái dây chuyền của bộ máy. Nếu dây chuyền không tốt, không chạy thì động cơ dù tốt, dù chạy toàn bộ máy cũng tê liệt. Cán bộ là những người đem chính sách của Chính phủ, của Đoàn thể thi hành trong nhân dân, nếu cán bộ dở thì chính sách hay cũng không thể thực hiện được”⁽²⁾. 

Đảng ta nhấn mạnh: Cán bộ là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ, là khâu then chốt trong công tác xây dựng Đảng, có ý nghĩa quyết định mọi thành công của cách mạng cả trước mắt và lâu dài. Vì thế, công tác cán bộ là công việc hệ trọng của Đảng. Do cán bộ và công tác cán bộ có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng cho nên tổ chức, cá nhân được phân công phụ trách dễ bị chi phối bởi quyền lực đó. 

“Quyền lực trong công tác cán bộ là thẩm quyền của tổ chức, cá nhân trong việc tuyển dụng, bố trí, quản lý, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, bổ nhiệm, miễn nhiệm, phong, thăng cấp bậc hàm, giới thiệu ứng cử, điều động, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật, kiểm tra, giám sát, giải quyết khiếu nại, tố cáo và thực hiện chế độ, chính sách đối với cán bộ”⁽³⁾.

Quyền lực trong công tác cán bộ luôn có nguy cơ bị tha hóa, vì thế, cần phải có cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ để phát huy tác dụng, mang lại giá trị tốt đẹp, tích cực, hạnh phúc cho cá nhân, sự hưng thịnh cho tổ chức, quốc gia, dân tộc. Đồng thời, kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý tổ chức, cá nhân lợi dụng chức vụ, quyền hạn, lạm quyền, lộng quyền, không thực hiện đúng đắn, đầy đủ các quyền lực được giao.

Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ không phải là vấn đề mới, mà đã được Đảng, Nhà nước ta đặt ra, quan tâm giải quyết từ ngay khi Đảng ta trở thành Đảng cầm quyền, sau thắng lợi Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có nhiều bài viết, bài nói, những chỉ dẫn quan trọng liên quan đến quyền lực và kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Đảng cũng đã ban hành các nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế về công tác cán bộ như: Quản lý, đánh giá, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, bổ nhiệm, bầu cử; chính sách cán bộ; quy định về những điều đảng viên không được làm; lấy phiếu tín nhiệm trong Đảng; kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ; vai trò nêu gương của cán bộ lãnh đạo. Đặc biệt, Quy định số 205-QĐ/TW ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền đã chỉ rõ: “Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là việc sử dụng cơ chế, biện pháp nhằm thực hiện nghiêm túc các quy định về công tác cán bộ; phòng ngừa, ngăn chặn, phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm các quy định của Đảng, Nhà nước, nhất là các hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn, lạm quyền, lộng quyền hoặc không thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và những việc phải làm trên cương vị được giao trong công tác cán bộ”⁽⁴⁾.

Những quy định, quy chế nêu trên của Đảng đã góp phần kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. Kết quả nổi bật là: Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp tuyên truyền, phổ biến, quán triệt, kịp thời triển khai, thực hiện Quy định số 205-QĐ/TW đồng bộ phù hợp với các quy định khác của Đảng, trong đó có Quy định số 22-QĐ/TW ngày 28/7/2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng; chỉ đạo thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các nguyên tắc, quy định, quy chế, quy trình về công tác cán bộ; thường xuyên tự kiểm tra, kịp thời chấn chỉnh những sai sót và chịu trách nhiệm về những hạn chế, khuyết điểm trong công tác cán bộ thuộc phạm vi, thẩm quyền, trách nhiệm được giao; kịp thời rà soát, sửa đổi, bổ sung, ban hành các quy định, quy chế về công tác cán bộ theo thẩm quyền được phân cấp; quy định cụ thể trách nhiệm của tập thể, cá nhân, quy trình, thủ tục, bảo đảm dân chủ, khách quan, công khai, minh bạch trong từng khâu về công tác cán bộ. Đội ngũ làm công tác cán bộ đã có sự tiến bộ, chuyển biến tích cực về nhiều mặt; đã thực hiện tương đối tốt chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn; trình độ, kiến thức, chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực thực tiễn được nâng lên; đã khắc phục, giảm thiểu được những tiêu cực trong công tác cán bộ được nhân dân và dư luận xã hội đánh giá cao.

Tuy nhiên, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ nhiều khâu còn có hạn chế, khuyết điểm, đúng như Đảng ta đã thẳng thắn chỉ rõ: “Việc thể chế hóa, cụ thể hóa chủ trương của Đảng về một số nội dung trong công tác cán bộ còn chậm, có nội dung chưa thống nhất giữa pháp luật của Nhà nước và quy định của Đảng”⁽⁵⁾; việc điều tra, phát hiện, xử lý những vụ án tham nhũng vẫn còn hạn chế, “nhất là việc tự kiểm tra, tự phát hiện và xử lý tham nhũng, lãng phí trong nội bộ cơ quan, đơn vị còn yếu”⁽⁶⁾. 

Những biểu hiện của hạn chế, bất cập: Nhiều khâu của công tác cán bộ vẫn còn thiếu công khai, minh bạch, thiếu dân chủ; việc xem xét, quyết định công tác cán bộ thực hiện trong phạm vi hẹp với sự tham gia của một số ít cá nhân; những khuyết điểm, sai phạm của cán bộ chậm được phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh; việc thay thế những cán bộ yếu về năng lực, phẩm chất, không hoàn thành nhiệm vụ gặp nhiều khó khăn, không kịp thời do nhiều quy định, quy chế ràng buộc. Quy hoạch cán bộ còn có nơi, có chỗ thiếu khách quan, thiếu chính xác. Công tác tuyển dụng, thi nâng ngạch công chức, viên chức còn nặng hình thức, nhiều nơi còn xảy ra tiêu cực, sai phạm. Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy bằng cấp, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển vẫn xảy ra ở nhiều nơi; việc con em, người thân của cán bộ lãnh đạo được ưu ái, bỏ qua mọi quy trình, tiêu chuẩn để tuyển dụng, đưa vào quy hoạch, đưa đi đào tạo, luân chuyển. Những hạn chế, khuyết điểm đó chưa được ngăn chặn, đẩy lùi, để lọt vào đội ngũ cán bộ các cấp nhiều người không đủ phẩm chất, năng lực, uy tín. Một số cá nhân phụ trách công tác cán bộ thoái hóa, biến chất, có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. 

Những hạn chế, yếu kém trong công tác cán bộ đã làm ảnh hưởng lớn đến uy tín của Đảng, Nhà nước, lòng tin của nhân dân, đến sự ổn định, phát triển của đất nước, sự tồn vong của chế độ và uy tín của các cơ quan làm công tác cán bộ gây bức xúc trong xã hội. 

Do vậy, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ phải được thực hiện thường xuyên, liên tục; bất kỳ lúc nào, nơi nào việc kiểm soát quyền lực bị buông lỏng đều có thể dẫn đến sự lạm quyền, lộng quyền trong công tác cán bộ. Vì thế, kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ là vấn đề cấp thiết, đặt ra yêu cầu phải có những giải pháp mang tính toàn diện, đồng bộ và khả thi, trong đó:

Thứ nhất, tăng cường giáo dục đạo đức, trau dồi phẩm chất, năng lực, ý thức trách nhiệm, tuân thủ kỷ luật, kỷ cương trong công tác cán bộ. Đảng ta yêu cầu: “Các cấp uỷ, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo của địa phương, cơ quan, đơn vị, tổ chức quán triệt và cụ thể hoá theo thẩm quyền để thực hiện nghiêm”⁽⁷⁾ Quy định số 205-QĐ/TW ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền. Cấp ủy, tổ chức đảng trực tiếp lãnh đạo công tác cán bộ ở các cấp, các ngành cần thường xuyên giáo dục ý thức chấp hành Cương lĩnh Chính trị, Điều lệ Đảng, Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng, pháp luật của Nhà nước; bồi dưỡng tinh thần trách nhiệm, ý thức tổ chức kỷ luật tự giác, nghiêm minh; lối sống trong sạch, lành mạnh, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư cho đội ngũ cán bộ. 

Đối với cán bộ tham mưu, đề xuất, là những người trực tiếp được phân công phụ trách công tác cán bộ trước hết cần nâng cao tính tự giác, gương mẫu chấp hành kỷ luật, kỷ cương thực hiện đúng nguyên tắc, quy trình, khách quan, công tâm; phải tự mình đấu tranh kiên quyết với chính mình; phải tự mình rèn luyện phẩm chất đạo đức, lối sống, không nao núng trước bất cứ mọi sự đe dọa, trước bất cứ sự cám dỗ, sức ép trong công việc, không cục bộ địa phương, lợi ích nhóm, không giấu giếm, bao che khuyết điểm hay thổi phồng ưu điểm của cán bộ; không sa ngã trước những “viên đạn bọc đường”; không ngừng trau dồi phẩm chất và năng lực có chính kiến rõ ràng, tính quyết đoán cao; không tham ô, hủ hóa, không tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực và chạy chức, chạy quyền. Đặc biệt, nghiêm cấm hành vi “Nhũng nhiễu, gây khó khăn, phiền hà, kéo dài thời gian, đặt điều kiện đối với nhân sự và cơ quan trình nhân sự”⁽⁸⁾. Để cán bộ “đúng vai, thuộc bài”, thật sự chuyên nghiệp, thực hiện tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, cần phải tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ. 

Hội nghị toàn quốc tổng kết công tác kiểm tra, giám sát năm 2021, triển khai nhiệm vụ năm 2022. Ảnh minh họa

Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện thể chế, luật pháp, cơ chế, chính sách liên quan đến công tác cán bộ.“Sử dụng cơ chế, biện pháp nhằm thực hiện nghiêm túc các quy định về công tác cán bộ; phòng ngừa, ngăn chặn, phát hiện, xử lý các hành vi vi phạm các quy định của Đảng, Nhà nước, nhất là các hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn, lạm quyền, lộng quyền hoặc không thực hiện đầy đủ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và những việc phải làm trên cương vị được giao trong công tác cán bộ”⁽⁹⁾. Cần thường xuyên rà soát, ban hành các quy định về tiêu chuẩn, điều kiện, quy chế, quy trình, yêu cầu cho từng khâu của công tác cán bộ theo hướng mở rộng dân chủ, công khai, minh bạch. Xác định rõ trách nhiệm của cơ quan tham mưu, của tập thể lãnh đạo, của cá nhân người đứng đầu và người trực tiếp làm công tác cán bộ, nhất là với những sai phạm, tiêu cực bị phát giác. Các tiêu chuẩn, quy trình, quy chế trong công tác cán bộ cần phải được lượng hóa, minh bạch hóa nhằm phát hiện những người có đức, có tài, có phẩm chất tốt và năng lực phù hợp bố trí, sử dụng họ theo đúng tinh thần “dụng nhân như dụng mộc”; kịp thời phát hiện, thay thế những người yếu kém về phẩm chất, năng lực, không hoàn thành nhiệm vụ, vi phạm nghiêm trọng kỷ luật của Đảng, luật pháp, chính sách của Nhà nước không để đến hết nhiệm kỳ. Cần có quy định cụ thể hơn nữa về đối tượng kê khai thu nhập, tài sản của cán bộ, công chức làm công tác cán bộ, tránh hình thức. Cần có quy định cụ thể, mở rộng việc thi tuyển đối với các bộ lãnh đạo, quản lý các cấp nhằm hạn chế tối đa việc chạy chức, chạy quyền, tiêu cực trong công tác cán bộ.

Thứ ba, đổi mới mạnh mẽ khâu đánh giá cán bộ. Nâng cao chất lượng khâu đánh giá cán bộ theo hướng xuyên suốt, liên tục, đa chiều, có tiêu chí và thông qua sản phẩm cụ thể; gắn đánh giá cá nhân với tập thể, với kết quả thực hiện nhiệm vụ của địa phương, cơ quan, đơn vị. Cần xác định rõ thẩm quyền, trách nhiệm cụ thể của cán bộ, xác định đúng tiêu chuẩn từng loại cán bộ, có thước đo cụ thể hiệu quả công việc của đội ngũ cán bộ, công chức. Mở rộng diện tham gia đánh giá, các kênh đánh giá cán bộ, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và vai trò của nhân dân. 

Phải xây dựng cho được tiêu chí cho từng loại hình, lĩnh vực, cơ quan, đơn vị để đánh giá cán bộ. Căn cứ vào tiêu chuẩn cán bộ, hiệu quả công việc thực tế và sự tín nhiệm của cán bộ để đánh giá cán bộ bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ, toàn diện, khách quan, công tâm, nêu cao tự phê bình và phê bình; chống đánh giá cán bộ thiếu khách quan, khoa học. Cần coi trọng lấy phiếu tín nhiệm hằng năm đối với các chức danh cán bộ, gắn việc lấy phiếu tín nhiệm với đánh giá cán bộ, kết hợp chặt chẽ giữa đánh giá nơi công tác và nơi cư trú của cán bộ.

Thứ tư, phát huy dân chủ, công khai, minh bạch các khâu trong công tác cán bộ.V.I.Lênin đã từng chỉ huấn: “Đối với việc đánh giá người và gạt bỏ những kẻ “chui vào Đảng”, bọn “làm quan”, bọn đã bị “quan liêu hóa”, thì những lời chỉ dẫn của quần chúng vô sản ngoài Đảng và trong nhiều trường hợp thì cả những lời chỉ dẫn của quần chúng nông dân ngoài Đảng nữa, rất là quý báu”⁽¹⁰⁾. Vì thế, càng cần phát huy dân chủ, thực hiện tốt vai trò của quần chúng trong xem xét, phát hiện những cán bộ, đảng viên vi phạm để có biện pháp khắc phục, xử lý. Cần công khai, dân chủ, kết luận theo đa số nhằm phát huy dân chủ trong đánh giá cán bộ, tránh hình thức. Thực hiện tốt quy định đánh giá cán bộ thường xuyên và định kỳ, đánh giá đột xuất, tránh đến khi đề bạt, bổ nhiệm mới đánh giá cán bộ.

Đồng thời, trong công tác cán bộ, phải “kiểm soát quyền lực gắn với siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong hoạt động của Nhà nước và của cán bộ, công chức, viên chức”⁽¹¹⁾; cần thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ trong tất cả các khâu, các bước của công tác cán bộ; tạo cơ chế cạnh tranh lành mạnh trong công tác cán bộ, nhất là trong các khâu tuyển dụng, đánh giá, quy hoạch, điều động, bổ nhiệm, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật cán bộ; khắc phục tình trạng khép kín trong công tác cán bộ. Quy định rõ tiêu chuẩn chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý các cơ quan trong hệ thống chính trị bảo đảm tính định lượng cụ thể nhằm tạo ra sự minh bạch, khách quan, qua đó có cơ sở để giám sát, kiểm tra đầy đủ, chính xác. Thực hiện rộng rãi, chặt chẽ, nghiêm túc việc thi tuyển các chức danh cán bộ lãnh đạo, quản lý với mục tiêu lựa chọn được những người có đủ đức, đủ tài để quy hoạch, bổ nhiệm vào các vị trí lãnh đạo, người đứng đầu các cấp. Đẩy mạnh dân chủ hóa công tác đánh giá cán bộ, quy định rõ trách nhiệm, thẩm quyền của mỗi tổ chức, mỗi cấp trong xây dựng đội ngũ cán bộ; hoàn thiện tiêu chí đánh giá và cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm soát việc thực thi công vụ; xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn của người đứng đầu cơ quan, đơn vị.

Thứ năm, thường xuyên kiểm tra, giám sát trong công tác cán bộ. Đẩy mạnh hơn nữa công tác kiểm tra, giám sát, định kỳ, đột xuất, theo chuyên đề, chuyên ngành các cơ quan tham mưu, giúp việc và những người trực tiếp làm công tác cán bộ. Kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm minh đối với các hành vi vi phạm các quy định của Đảng, Nhà nước liên quan đến công tác cán bộ. Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và các cơ quan dân cử, các cơ quan thông tấn, báo chí… thông qua việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình giám sát, phát hiện sai phạm trong công tác cán bộ.

Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ đòi hỏi tính tự giác của mỗi cán bộ được giao nhiệm vụ liên quan đến công tác cán bộ, đồng thời, chủ động phòng ngừa sự suy thoái quyền lực đó. Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ đòi hỏi phải có sự phối hợp đồng bộ của Đảng, Nhà nước, của mỗi cán bộ, mỗi cơ quan, đơn vị, của các cơ quan chức năng, của nhân dân, của các tổ chức xã hội, của báo chí để “nhốt” quyền lực công tác cán bộ trong “lồng thể chế” nhằm tạo ra đội ngũ cán bộ vừa “hồng” vừa “chuyên” phục vụ Tổ quốc, phụng sự nhân dân./.

Nguồn Tạp chí Tuyên giáo

__________________

(1) (2) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2011, t.5, tr.313, 68.

(3) (4) (7) (8) (9) Quy định Số 205-QĐ/TW ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị về việc“Kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền”.

(5) (6) (11) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2021, t.I, tr.91, 92-93, 118.

(10) V.I.Lênin: Toàn tập,Nxb. Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, t.44, tr.152.